Günümüzde altın çağını yaşayan zeka testleri bilişsel değerlendirme, psikolojik veya gelişimsel bozuklukların tespiti, zeka bölümü, genel yetenekleri belirlenmesi, okul kayıtları ve eğitim modellerinin oluşturulması gibi birçok farklı alanda kullanılmaktadır. Ancak zeka bölümüne ilişkin bilgi veren her bilişsel performans temelli ölçüm aracının bildiğimiz zeka testleri ile aynı değil, ancak benzer olduklarını unutmamak gerekir.
WISC-R, WISC-IV, CAS, Stanford-Binet, Leiter ve daha pek çok zeka testi olduğu ifade edilen bilişsel performans testlerinin aslında birbirlerinden ayrıldıkları önemli noktalar bulunmaktadır.
WISC-IV VE WISC-R
Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği - IV (WÇZÖ-IV/ WISC-IV), uzun yıllardır 6-16 yaş arasındaki çocuk ve ergen gruba uygulanan ve halk arasındaki yaygın kullanımıyla WISC-R olarak bilinen zeka testinin 2013 yılında Türkiye uyarlama ve norm çalışması neticesinde ortaya çıkmış olan zeka testidir. Bir başka deyişle WISC-IV, güncellenmiş WISC-R olarak tanımlanabilir. Revizyon çalışmaları ile birlikte WISC-R çeşitli alanlarda zenginleşmiştir.
Günden güne yerini WISC-IV’e bırakan WISC-R’ın bu güncel hali ile olan farklarını başlıklar halinde inceleyecek olursak;
1. WISC-R Sözel ve Performans olmak üzere bilişsel performansı iki başlık altında incelerken WISC-IV; Sözel Kavrama, Algısal Akıl Yürütme, Çalışma Belleği ve İşlemleme Hızı olmak üzere dört farklı bilişsel kategori içermektedir.
2. Her ne kadar her iki versiyonu çocuk ve ergen popülasyonuna uygulanan bir zeka testi olsa da güncel yaş aralığı 6 yaş-16 yaş değil, 6 yaş - 16 yaş 11 ay olarak değişmiştir.
3. WISC-IV, Çalışma Belleği ve İşlemleme Hızı Küme görevlerine daha fazla ağırlık vermektedir. Böylelikle bellek süreçleri daha ayrıntılı değerlendirilebilmektedir.
4. Flynn Etkisi. İlk olarak 1949 yılı standardizasyonuna göre uygulanmaya başlanan WÇZÖ, 1978 yılı itibari ile tekrar revize edilmeye başlanmış ve WISC-R şeklini almıştır. Günlük hayatta maruz kaldığımız uyaranların çeşitlemesi, insan-teknoloji işbirliğinin artması, hayat kalitesinin iyileşmesi gibi birçok varsayımın nesiller arasında IQ’da artış şeklinde bir farklılığa yol açtığı öne sürülmektedir. Bu sebeple ölçüm araçlarının güncel koşullara göre yenilenmesi kaçınılmazdır.
5. WISC-IV, sahip olduğu 5 yedek alt test ile, dezavantajlı çocuk ve ergen gruplarında bilişsel değerlendirmeyi daha olanaklı hale getirmektedir.
WISC-IV VE STANFORD BINET
1. 2 yaştan itibaren her yaşa uygulanabilen Stanford-Binet Zeka Testinin günümüzde 6 yaştan sonra kullanılmasının tavsiye edilmemesinin en önemli sebeplerinden biri, kullanılan daha geçerli ve güvenilir zeka testlerinin mevcudiyetidir.
2. Stanford Binet bugün 6 yaşını doldurmamış çocuklarda bilişsel performansı değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.
3. 1985 yılında güncellenmiş olan Stanford Binet’ ye göre, 6 yaşını doldurmuş olan çocukların daha kapsamlı ve sağlıklı bilişsel taramasının yapılabilmesi, 2013’de biçim ve içerik bakımından revize edilen WISC-IV ile daha mümkün hale gelmiştir.
WISC-IV VE CAS
1. 5 yaş ve üzeri çocuklarda özellikle Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve öğrenme güçlüğünün altında yatan bilişsel bozuklukların tespitinde ve aynı zamanda zihinsel kapasitenin değerlendirilmesinde kullanılmakta olan CAS, uygulama sonunda bireyi yaş düzeyine göre değerlendirerek bir zeka bölümü (IQ) ortaya koymakta ancak dil ve kültür yeterliliğini ölçmemektedir.
2. Temel amacı zeka düzeyini saptamak olan WISC-IV, zekayı bir bütün olarak ele alarak performans kadar sözel deneyim, kelimeleri kavrama ve kullanma, okul başarısı, lisan ve kültür yeterliliği, sağduyu ve sosyal bilgi becerilerini değerlendirmektedir.
WISC-IV VE LEITER
1. 2-18 yaş arası bireylere uygulanan uluslararası bir performans testi olan Leiter, zekayı sözel deneyimden yoksun, yalnızca performans üzerinden değerlendiren, bu bağlamda işitme engelli bireylerin zeka ölçümü için ideal olan bir testtir.
Değişen çevreye ayak uydurabilme ve problem çözebilme becerisi olarak kabaca tanımlanabilecek olan zeka, bütüncül bir süreçtir. Zeka hakkında ayrıntılı, güncel ve güvenilir bilgi elde edebilmek adına WISC-IV, bu testi almak için gerekli şartları sağlayan tüm 6 yaş-6 yaş 11 ay arası çocuk ve ergenler için önerilebilir.
Betül KOÇARSLAN
Uzm. Nöropsikolog
TÃœZDEV